- 2023-08-16
- Pallas Danışmanlık
Tasarımın Hak Sahibi Kimdir? Şirket mi Tasarımcı mı?
Tasarım tescili, patent tescili ile karıştırılan kavramlardan bir diğeridir. Tasarım daha çok görsellik ile ilgili bir kavramdır,
Tasarım tescili, patent tescili ile karıştırılan kavramlardan bir diğeridir. Tasarım daha çok görsellik ile ilgili bir kavramdır, ortada bir buluş yok ama yaratıcılık gerektiren izim, şekil, biçim gibi unsurlarla farklı bir görünüm yaratma vardır.
Yasal olarak tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümü olarak tanımlanır ve yasal olarak koruma altına alınan bu görünümdür. Bir bardak tasarımı, sürahi tasarımı, koltuk tasarımı, koltuğun ayaklarının tasarımı, dolap tasarımı, dolapların kapak kulplarının tasarımı gibi ortaya çıkan her türlü tasarım yasal olarak koruma altına alınabilir ve tasarım sahibi tarafından izin alınmadan üretilemez ve kullanılamaz.
Peki tasarımcı bir şirkette çalışıyor ve o şirket için tasarım yapıyorsa bu tasarımların hakkı kime ait olacaktır ? İş hayatında çok sık karşılaşılan bu soruna yasal olarak bir çözüm üretilmiştir.
Buna göre aralarındaki özel sözleşmeden veya işin niteliğinden aksi anlaşılmadığı müddetçe bir tasarımcının çalıştığı işletmede sorumlu olduğu faaliyet gereği yaptığı tasarımların hak sahibi işverendir. Büyük ölçüde işletmenin deneyim ve çalışmalarına dayanarak iş ilişkisi sırasında yaptığı tasarımların da sahibi işverendir.
İşyerinin genel faaliyet konusuna dahil bilgi ve araçlardan faydalanmak sureti ile yukarıda bahsedilen şartlar sonucu yaptığı tasarımlar dışında yaptığı tasarımların hak sahibi, talep etmesi halinde işverendir. Çalışanın, tasarımın önemini dikkate alarak bu tasarımlar için bir bedel isteme hakkı vardır. Taraflar bu bedel konusunda anlaşamazlar ise bedel mahkeme tarafından belirlenir.
Hizmet ilişkisi dışında kalan iş görme sözleşmesi çerçevesinde yapılan tasarımların hak sahibi taraflar arasında imzalanan sözleşmede belirlenir.
Çalışanların tasarımlarına ilişkin hükümler, öğrenciler ve ücretsiz olarak belirli bir süreye bağlı olmaksızın hizmet gören stajyerlerin tasarımları ile öğretim elemanlarının bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirdiği tasarımlar hakkında da uygulanır.
Görüldüğü üzere tasarımın hak sahipliği konusunu kanun koyucu bazı şartların oluşmasına bağlamıştır. Tasarım tescili yapılırken bu şartlar sorgulanmaz. Tescil başvuru esnasında başvuru sahibi şirket ise tasarım sahibinin de kimlik bilgileri yazılır ancak tasarımın gerçek sahibi olup olmadığı araştırılmaz, beyan edilen bilgiler doğru kabul edilir. Bununla beraber başvuru sahibi kısmına şirket yerine şahıs bilgileri de girilebilir yani bir tasarımcı, hem başvuru sahibi hem de tasarım sahibi pozisyonunda başvuru yapabilir, başvuru sahibi mutlaka şirket olacak diye bir kural yoktur.
Bu yazı Medium'da yayınlanmıştır.